🔱 जनैपूर्णिमा : धर्म, ऋण र आत्मशुद्धिको दिव्य महोत्सव

शब्दभन्दा अग्लो हुन्छ संस्कार।
संस्कारभन्दा शुद्ध हुन्छ आत्मशुद्धि।
र आत्मशुद्धिको एउटा पवित्र द्वार हो जनैपूर्णिमा।

श्रावण शुक्ल पूर्णिमाको यो दिव्य तिथि, हाम्रो शरीरलाई होइन, हाम्रो आत्मालाई नुहाउने दिन हो। देव ऋण, पितृ ऋण, र ऋषि ऋण र यी तीन ऋणले बाँधिएको मानवजीवन आज केही हलुका हुन्छ।

हिजो हामी केवल जन्मिएका थियौँ।
आज हामी ब्रह्मबोधमा दीक्षित हुँदैछौँ।

🌊 स्नान : शरीरको मात्र होइन, पापको पनि धुलाई

जनैपूर्णिमाको विहान:
शरीरमा शुद्ध माटो, गाईको गोबर, जौ, तिल, कुश, तुलसीको माटो…
तर यो स्नान साबुनको होइन यो त संस्कारको स्पर्श हो।

मन्त्र गुञ्जिन्छ:

"ॐ नमामि गंगे तव पाद पङ्कजम्…"
गंगाजी! मेरो सबै पाप नष्ट गर।

गंगादेखि कर्णालीसम्म, गोदावरीदेखि सेतीसम्म,
हाम्रा तीर्थहरूले आज हामीलाई बोलाइरहेछन्—
“आउनुस्, फेरि एकचोटि आफू बन्नुस्।”

🐄 गोमय र पञ्चगव्य : विज्ञान र भक्ति दुवै

गाईको गोबरले शरीरमा लेपन गर्नु—धार्मिक मात्र होइन, प्राकृतिक औषधि हो।
गोबर, दूध, दही, घ्यू, मूत्र—यी पञ्चगव्यले शरीरको मात्र होइन, आत्माको पनि रक्षण गर्छ।

“प्राशनं पञ्चगव्यस्य दहत्यग्निरिवेन्धनम्”
—जसरी आगोले काठ जलाउँछ, पञ्चगव्यले पाप जलाउँछ।

यो Detox हो—शरीरको पनि, कर्मको पनि।

🌞 अर्घ्य : सूर्यदेवलाई शक्ति र सरसताको याचना

स्नानपछि, हातमा जल, चन्दन, अक्षता राखेर सूर्यलाई अर्घ्य दिइन्छ।
तर यो केवल परम्परा होइन—ऊर्जाको याचना हो।

“ॐ येहि सूर्य सहस्रांशो…”
—हे तेजका देवता! मलाई पनि तेज, ओज, बल प्रदान गर।

सूर्य मण्डलभित्र नारायणको ध्यान गर्नु—यो उपासनाको गहिरोतम् रूप हो।
आज, हामी ब्रह्माण्डसँग सीधा संवाद गरिरहेका हुन्छौं।

🧵 यज्ञोपवीत : ज्ञानको धागो, धर्मको सूत्र

जनै (यज्ञोपवीत) केवल सेतो धागो होइन—
यो त आयु, बल, बुद्धि र आत्मज्ञानको स्मृति हो।

"ॐ यज्ञोपवीतं परमं पवित्रम्..."
—यो धारण गर्दै हामी बन्छौं, केवल मानव होइन—मनुज ऋषिकुमार।

पुरानो जनै विसर्जन गर्दा एउटै भाव प्रकट हुन्छ—

“गच्छ सूत्र यथासुखम्”
—धन्य तिमी, तिमीले मलाई बाँधेर राख्यौ, अब विश्राम गर।

नयाँ जनै धारण गर्दा जीवनको नयाँ अध्याय खुल्छ—क्लीन स्लेट, क्लीन आत्मा।

🌟 सप्तऋषि तर्पण : बौद्धिक सभ्यताको वन्दना

आज हामी केवल जल तर्पण गर्दैनौं—
हामी त कृतज्ञता व्यक्त गर्छौं तिनलाई,
जसले वेद लेखे, धर्म व्याख्या गरे, संस्कृति बसाले—
कश्यप, वशिष्ठ, अत्रि, गौतम, जमदग्नि, भरद्वाज, विश्वामित्र, अरुन्धती, याज्ञवल्क्य...

यी हुन् हाम्रा “Spiritual Coders”—जसले आत्माको Operating System निर्माण गरे।
उनीहरूलाई सम्झनु, आफैलाई सम्झनु हो।

🔗 रक्षाबन्धन : रक्षा कवच होइन, धर्म सूत्र

जनैपूर्णिमा दिन राखिने रक्षा सूत्र (रक्षाबन्धन) ले एउटा संकल्प बाँध्छ—
"म केवल आफूको लागि होइन, धर्म र मानवताका लागि बाँधिएको छु।"

यो सूत्र बहिनीले दाजुलाई बाँधुन् वा ब्राह्मणले यजमानलाई—
सन्देश एउटै हो:
“म तपाईंबाट सुरक्षित छु, र म पनि तपाईँको रक्षक बन्ने वाचा गर्दछु।”

फेरि आत्मलाई सिँगारौं

आज हामी आफूभित्र फर्किने दिन हो—
परम्परा पालन गर्ने होइन, परम्परामा प्राण फुक्ने दिन हो।

जनै फेर्नु सजिलो छ,
तर वृत्ति, विचार र विश्वास फेरिएको छ?

यदि होइन भने—
जनै त फेरियो,
तर जन फेरिएन।

🌼 अन्तिम भाव

आजको दिन हामी आफैलाई पुनः चिनौं।
हामी ऋषिकुमार हौं।
हामी धर्मका वाहक हौं।
हामी परम्पराका जागिरे होइनौं—संस्कारका साधक हौं।

जय सप्तऋषि।
जय गङ्गा।
जय सूर्यदेव।
जय जनैपूर्णिमा।

*********************************

Author:

Lovedev Sharma
Undergraduate Student
BA (English Studies) & B.Ed. (TESOL)
Kathmandu University, School of Education

📧 Email: l@lovedev.com.np
📞 Mobile: +977-9840629598
🌐 Website: www.lovedev.com.np

"Man is made by his belief. As he believes, so he is." – Shree Krishna

🔱 जनैपूर्णिमा : धर्म, ऋण र आत्मशुद्धिको दिव्य महोत्सव