गुरु पूर्णिमा : जहाँ शिक्षा होइन, जीवन बदलिन्छ
रविन विद्यालयमा सधै अब्बल विद्यार्थी थियो। बाबुको सपना थियो, छोरो डाक्टर बनोस्, विदेश जाओस्। त्यसैले पछी शहर आएर बोर्डिङ स्कुलमा एड्मिसन लियो। मिस्टर शर्मा उसका अंग्रेजी शिक्षक थिए -- smart, confident, motivational speaker जस्ता।
"Life is a race!" भनेर उनले सिकाउँथे, टिकटकजस्तो द्रुत जीवन।
रविन पनि दौडन थाल्यो, A+ ल्यायो, भाषण जित्यो, Teacher’s Day मा महँगो पर्फ्युम दिँदै “Happy Teacher’s Day Sir!” भन्दै फोटो खिच्थ्यो।
सबै ठीक थियो...कागजमा।
तर जब जागिर लाग्यो, पैसा आयो, तैपनि मनमा खल्लो खल्लो लाग्न थाल्यो।
“अब के?”
“म खुशी छु त?”
त्यसबेला, मिस्टर शर्मासँग कुरा गर्दा, सरको जवाफ थियो, “Just chill bro, sab thik ho jata hai।”
तर रविन भित्रभित्रै चिच्यायो, “सब ठीक छैन!”
त्यसै बेला, ऊ फेवा ताल पुगेको दिन, एउटा पिपलको रुखमुनि बसेका ध्यानस्थ वृद्ध देख्छ।
शब्द कम, मौनता गहिरो।
उनै थिए - गुरु नीलकण्ठ।
कुनै बोर्ड छैन, कुनै डिग्री छैन तर आत्माको कम्पन उसले महसुस गर्यो।
गुरु भन्छन्:
"शिक्षक तिमीलाई परीक्षामा पास गराउँछ,
गुरु तिमीलाई जीवनमा पार लगाउँछ।
शिक्षक पाठ दिन्छ,
गुरु जीवन पढ्न सिकाउँछ।
शिक्षकले विषय खोल्छ,
गुरुले तिमीभित्रको चेतना खोलिदिन्छ।"
तर के सबै शिक्षकहरू साँचिकै ‘गुरु’ हुन सक्दैनन् त?
किन होइन?
गुरु हुनु कुनै जादु होइन, यो त आत्मिक स्तर हो।
कसै-कसैले शिक्षक भएर पनि गुरु बनिसकेका हुन्छन्,
किनकि उनीहरू केवल विषय होइन, जीवनसँग सम्बन्ध राख्छन्।
उनीहरू पाठ मात्र होइन, पथ देखाउँछन्।
मिस्टर शर्माजस्तो शिक्षकहरू प्रशंसा योग्य छन्,
तर जबसम्म उनीहरू आत्मा र चेतनासम्म पुग्न सक्दैनन्,उनीहरू गुरु होइनन्।
तर नेपालमै, धेरै शिक्षकहरू छन्, जुन साँच्चिकै गुरुत्वको बोध गराइरहेका छन्।
उनीहरूलाई गुरु पूर्णिमा मा सम्मान गर्नुपर्छ - Teacher’s Day मा होइन।
जब गुरु हुँदैन—श्रद्धा नै गुरु बन्छ
हाम्रो संस्कृति भन्छ—जहाँ श्रद्धा छ, त्यहाँ गुरुको वास हुन्छ।
त्यसको उत्कृष्ट उदाहरण हो—एकलव्य।
द्रोणाचार्यले गुरु स्वीकार नगरे पनि, एकलव्यले उनीलाई मनले गुरु माने।
द्रोणको मूर्ति बनायो, पूजा गर्यो, ध्यान गर्यो,
र कुनै औपचारिक शिक्षा नपाउँदा नपाउँदै अर्जुनको बराबरीको धनुर्धारी बन्यो।
यही हो श्रद्धाको शक्ति।
गुरु को हुनुहुन्छ भन्दा पनि तिमी भित्र श्रद्धा छ कि छैन, त्यो प्रश्न हो।
🌕 Guru Purnima – आत्माको पर्व, तर फेरि “Teacher’s Day”?
📅 बिहीबार, २०२५ जुलाई १० – आजको दिन अशाढ शुक्ल पुर्णिमा, अर्थात् Guru Purnima।
तर Facebook, Instagram खोल्नेबित्तिकै “Happy Teacher’s Day!” ले भरिएको छ।
विद्यालयमा पनि बच्चालाई “Teacher’s Day को importance” सम्झाइरहेका छन्।
यो नै हो आधुनिक मानसिक भ्रम।
जुन दिन सनातन संस्कृतिमा “गुरु वन्दना” को दिन हो उही दिन हामी Teacher’s Day भन्दै फुलेका छौं।
📜 प्रमाणसहित – Teacher’s Day को वास्तविकता
-
भारतको दोस्रो राष्ट्रपति डा. सर्वपल्ली राधाकृष्णन को जन्मदिन ५ सेप्टेम्बरमा पर्छ।
-
१९६२ मा, उनले आफैं भनेका थिए:
“Instead of celebrating my birthday, it would be my proud privilege if September 5 is observed as Teachers’ Day.”
(Source: The Hindu, India Today, NDTV, Wikipedia) -
त्यसपछि भारतमा त्यो दिन “Teacher’s Day” मनाइँदै आएको हो।
तर नेपालमा यो अनावश्यक सांस्कृतिक नक्कल हो।
५ सेप्टेम्बर को Teacher’s Day लाई अशाढ शुक्ल पुर्णिमा (Guru Purnima) मा मिसाउनु आत्मिक अपमान हो।
✨ Guru Purnima को मूल मर्म
-
यो वेदव्यासको जन्मजयन्ती हो जसले वेद, उपनिषद्, महाभारत र पुराणलाई वर्गीकरण गरेर मानवता समर्पण गरे।
-
यही दिन गौतम बुद्धले आफ्नो पहिलो उपदेश दिए - धम्मचक्र प्रवर्तन।
-
यही दिन पतञ्जलीले योगदर्शन सुरु गरे।
-
यही दिन शिवले सप्तर्षिलाई अध्यात्म मार्गमा प्रक्षिप्त गरे अर्थात् यही दिन गुरु परम्परा सुरु भयो।
शिक्षक र गुरु : एउटा चेतनाको अन्तर
| पक्ष | शिक्षक | गुरु |
|---|---|---|
| स्थान | कक्षा कोठा | जीवनको यात्रा |
| कार्य | ज्ञान दिनु | दृष्टि जागाउनु |
| केन्द्र | विषयवस्तु | आत्मवस्तु |
| सम्बन्ध | पेशागत | अध्यात्मिक |
| प्रेरणा | जागिर | जीवनपरिवर्तन |
| शिक्षा | जानकारी | आत्मबोध |
अब चाहिएको क्रान्ति – चेतनाको, संस्कृतिको
हामी किताब पढिरहेका छौं, तर आत्मा बिर्सिरहेका छौं।
हामी टिचरको भाषणमा रमाइरहेका छौं, तर गुरुको मौनता बुझ्नै सकेका छैनौं।
अब Teacher's Day होइन,
गुरु पूर्णिमा मनाऔं।
फूल होइन, श्रद्धा अर्पण गरौं।
कागजी कार्ड होइन, चेतनाको पूजा गरौं।
कसैलाई गुरु नमान्नू—तर एकपल्ट आत्मालाई नमन गर्न सिक।
एकलव्यले मूर्तिमा पनि गुरु देखे—तिमीले किन देख्न सक्दैनौ?
अन्त्यमा – शब्द होइन, आत्मामा लेख:
“गुरुर्ब्रह्मा गुरुर्विष्णुः गुरुर्देवो महेश्वरः।
गुरुः साक्षात् परब्रह्म तस्मै श्री गुरवे नमः॥”
Guru Purnima – एउटा दिन मात्रै होइन,
तिमीले आफैँलाई भेट्ने अध्यात्मिक क्षण हो।
जहाँ जीवन किताबबाट होइन, आत्माबाट खुल्न थाल्छ।
🕉🕉🕉🕉🕉🕉🕉🕉🕉🕉🕉🕉🕉🕉🕉🕉🕉🕉🕉🕉🕉🕉
*********************************
Lovedev Sharma
Undergraduate Student
BA (English Studies) & B.Ed. (TESOL)
Kathmandu University, School of Education
📧 Email: l@lovedev.com.np
📞 Mobile: +977-9840629598
🌐 Website: www.lovedev.com.np
"Man is made by his belief. As he believes, so he is." – Shree Krishna
